Thioxanthenen

Thioxanthenen

Een alternatief voor het fenothiazine chloorpromazine was het thioxantheen chloorprothixeen (Truxal), net als chloorpromazine een antipsychoticum met een lage potentie. Het heeft sterke structurele overeenkomsten met chloorpromazine.

Een verdere ontwikkeling van chloorprothixeen, naar analogie met de ontwikkeling van de fenothiazinen (in dit geval een verlengde piperazinering in de zijketen), was het thioxantheen clopenthixol (Sordinol, Clopixol). De rigide dubbele koolstofverbinding tussen de tricyclische structuur en de zijketen leverde bij de synthese twee mogelijke enantiomeren op (de cis (ZU) en trans (ENT) enantiomeer in de verhouding 2:3). Later zijn de twee enantiomeren gescheiden. De actieve cisenantiomeer zuclopenthixol (Cisordinol) verving het mengsel van enantiomeren (actief en inactief) Clopenthixol (Sordinol), dat - met hetzelfde effect - een verminderde last van bijwerkingen had. Een tablet Cisordinol 2 mg vertoont dus een effect gelijk aan een 5 mg tablet Sordinol maar heeft minder bijwerkingen omdat het geen 3 mg onnodig ENT-clopenthixol bevat dat bijdraagt aan de bijwerkingen (zuclopenthixol heeft geen zogenaamde 'isomere ballast'). Er zijn ook langwerkende (depot)preparaten beschikbaar van zuclopenthixol, Cisordinol Acutard/Clopixol Acuphase (acetaat, werkt 3 dagen) en Cisordinol Depot (decanoaat, werkt 3 weken).

Zuclopenthixolacetaat (Cisordinol Acutard/Clopixol Acuphase) heeft een acetaatgroep die aan het einde van de zijketen. Hierdoor werkt dit injecteerbare preparaat 2-3 dagen en is het geschikt in een acute fase (of exacerbatie) van schizofrenie. De zijketen is in dezelfde richting georiënteerd als het chloorligand (het actieve cisenantiomeer). In Cisordinol Depot / Clopixol Depot (zuclopenthixol decanoaat) is er in plaats van de acetaatgroep een decanoaatgroep gekoppeld aan de hydroxylgroep in de zijketen.

Vervanging van het chloorligand door een trifluoromethylligand leverde het krachtigere flupenthixol (Fluanxol) op dat een krachtiger antipsychoticum en zwakker sederend middel was. Door de hydroxylgroep in de structuur was flupenthixol (als decanoaat) ook geschikt als langwerkende injectie (Fluanxol Depot). Een ander krachtig thioxantheen was thiotixeen (Navane).